Art Deco, một thuật ngữ không mới mẻ đối với những ai am hiểu về kiến trúc. Vậy, Art Deco là gì? Đặc điểm của nó ra sao? Ứng dụng Art Deco vào thiết kế kiến trúc như thế nào? Cùng Mộc Tinh Hoa tìm hiểu thông tin dưới đây nhé.
I. Phong cách thiết kế Art Deco là gì?
Phong cách Art Deco là trường phái trang trí nghệ thuật mang đậm vẻ đẹp chiết trung. Phong cách thiết kế độc đáo này xuất hiện đầu tiên tại Paris những năm 1920. Sau đó, năm 1930, Art Deco lan rộng ra khắp thế giới. Nó ảnh hưởng đến mọi lĩnh vực bao gồm thiết kế, kiến trúc, thời trang, hội họa, điện ảnh,...
1. Khái niệm phong cách thiết kế Art Deco
Art Deco là một nghệ thuật trang trí. Cụ thể hơn, nó hướng đến những tuyến hình đơn giản, hình khối học kinh điển trong không gian. Art Deco lấy cảm hứng từ chủ nghĩa lập thể, mang lại phong cách mạnh mẽ, cá tính. Phong cách thiết kế độc đáo này có chút gì đó giống với kiến trúc Đức ngày trước.
2. Bối cảnh xuất hiện
Phong cách thiết kế Art Deco xuất hiện đầu tiên tại Pháp sau Thế chiến thứ 1. Trong khoảng thời gian 1920-1930, phong cách thiết kế này phát triển hưng thịnh. Đến Thế chiến thứ 2 (1939-1940), phong cách thiết kế Art Deco suy yếu dần.
Năm 1900, Hội Nghệ Sĩ và Thiết Kế Pháp được thành lập, thúc đẩy việc tìm ra xu hướng thiết kế mới, phục vụ trang trí hàng hóa công nghiệp. Yêu cầu lịch sử đặt ra là cần phải tìm ra xu hướng thiết kế mới mẻ, không giống với phong cách cổ điển truyền thống Châu Âu. Đồng thời, chúng sẽ được tổ chức triển lãm thường niên dưới sự tài trợ của Chính phủ Pháp. Qua những buổi triển làm này, Pháp sẽ giới thiệu sản phẩm nước mình đến các quốc gia khác trên thế giới.
Theo yêu cầu đó, một phong cách trang trí mới được xuất hiện. Đây là phong cách hiện đại nhất bấy giờ ở Paris, áp dụng trên nhiều lĩnh vực: kiến trúc, nội thất, thời trang, trang sức, đồ họa, điện ảnh,... Phong cách thiết kế mới có nét đẹp thanh lịch, hiện đại, nhấn mạnh công năng, hình khối đơn giản với những đường nét hình học độc đáo.
Vẻ đẹp hình khối, màu sắc mạnh mẽ
(Nguồn ảnh: Sách Art Deco, Eva Weber)
Sản phẩm mỹ nghệ, đồ Nội thất Art Deco
Kiến trúc Art Deco của dinh thự Hoàng gia Anh Eltham, London
(Nguồn: Tapchikientruc)
Năm 1925, Chính phủ Pháp tổ chức “Cuộc triển lãm quốc tế Trang trí hiện đại và Mỹ thuật Hàng Công nghiệp”. Cuộc triển lãm thu hút 16 vạn người xem, 20 nước tham gia với các tác phẩm hiện đại, kiến trúc thiết kế khác nhau. Trong đó, gian hàng Art Deco tạo ấn tượng mạnh mẽ nhất. Từ kiểu dáng, đường nét hình học mạnh mẽ, gian hàng tạo sức hút riêng biệt. Cũng ngay tại cuộc triển lãm này, phong trào thiết kế Art Deco chính thức xuất hiện.
Cuối thập năm 1960, thuật ngữ này được sử dụng phổ biến. Đầu thập niên 1970, sử gia Bevis Hillier xuất bản cuốn “Nghệ thuật Art Deco những năm 20 và 30”.
3. Nghệ thuật Art Deco ở Việt Nam
Kiến trúc Art Deco bắt đầu phát triển ở Hà Nội, Việt Nam từ những năm 1920. Năm 1930, phong trào này phát triển mạnh mẽ. Nguyên nhân là do làn sóng đầu tư người Pháp sau Chiến tranh Thế giới thứ 1, hoạt động kinh tế nhộn nhịp một phần nhỏ người Hoa và người Việt ở Hà Nội. Một loạt trụ sở ngân hàng, công ty và nhiều biệt thự được xây dựng.
Các kiến trúc sư có đầu óc cách tân, sử dụng phong cách thiết kế hiện đại, giản dị, thực dụng. Art Deco là sự lựa chọn phổ biến bởi phong cách kiến trúc này đang thịnh hành ở Tây Âu. Những công trình Art Deco thường sử dụng hình khối kinh điển trong bố cục không gian. Các khối vuông, chữ nhật được kết hợp với khối bán trụ tạo ra một hình thức kiến trúc hiện đại và giản dị.
Trong các công trình này, KTS sử dụng họa tiết trang trí bằng thép uốn và đắp nổi xi măng. Ngoài ra, thạch cao cũng được sử dụng với những đường nét mềm mại, giảm bớt sự thô năng các khối chủ đạo. Đây cũng là loại hình kiến trúc được cải biên nhiều để phù hợp với môi trường sống tại Hà Nội.
II. Đặc điểm của phong cách thiết kế Art Deco
Phong trào Art Deco được chia làm 2 giai đoạn: Art Deco và Streamline. Sau chiến tranh thế giới thứ 2, phong trào này bắt đầu suy yếu. 2 giai đoạn, mỗi giai đoạn Art Deco có những đặc điểm khác nhau. Cụ thể, cùng chúng tôi tìm hiểu dưới đây.
1. Giai đoạn 1: Art Deco (Sau thế chiến thứ 1)
Sau Thế chiến thứ 1, phong cách thiết kế Art Deco được sử dụng phổ biến trong các công trình thiết kế. Nếu như Pháp là nơi khởi nguồn phong trào Art Deco thì Mỹ là nơi có nhiều công trình với thiết kế phong phú nhất.
Thứ nhất: Đặc điểm phong trào Art Deco giai đoạn 1
- Sử dụng khối hộp, trụ tôt hợp khối giật cấp,... với kích thước lớn.
- Loại bỏ các cột cổ điển của Hy Lạp, La Mã
- Đầu cột để tron hoặc có trang trí hoa văn cách điệu
- Một số công trình có mặt bằng đối xứng. Tuy nhiên, một số nhà ở lại thiết kế ngược lại, không có sự đối xứng.
- Ốp mái bằng
- Lắp đặt cửa sổ kính, không gờ trang trí.
- Tại nhiều công trình, KTS kết hợp kiến trúc với cách trang trí cách điệu mang tính hình học.
- Đường nét tạo hình: zigzag, tia chớp, chữ V, ngược, giật cấp, dọc, ngang, tròn, chùm tia.
- Vật liệu: Sử dụng vật liệu mới, sản phẩm công nghiệp hiện đại: kính, thép, tấm ốp kim loại, Crom, niken, gạch ghép Mosaic, khảm gỗ, đá cẩm thạch,... Bên cạnh đó, KTS cũng sử dụng những vật liệu địa phương như đất nung, vữa, đá vôi,...
Đường nét tạo hình (Nguồn: tapchikientruc)
Mô tuýp thiết kế
Sử dụng khối giật cấp, mái bằng, cửa sổ kính, không gờ trang trí
(Nguồn hình: Tapchikientruc)
Thứ hai: Chủ đề trang trí
Chủ đề trang trí trong kiến trúc Art Deco giai đoạn này tương đối phong phú. Chúng được lấy cảm hứng từ văn hóa, kiến trúc Ai Cập cổ đại, văn hóa bản địa, Trung Đông, phương Đông, Maya,...
Bên cạnh đó Art Deco cũng lấy cảm hứng từ các loại thực vật, hoa văn, họa tiết bản địa cùng những thành tựu thời đại công nghiệp máy móc. Ví dụ như ô tô, tàu thủy, điện năng.
2. Giai đoạn “Streamline” (Sau 1930)
Giai đoạn “Streamline Deco” ưa chuộng kiểu thiết kế thon gọn, đảm bảo không khí lưu thông. Nó được hiểu là phong cách “trang trí hiện đại tinh giản” hay “trang trí hiện đại khí động học.
Xu hướng thiết kế tinh giản này khởi nguồn từ Mỹ và nhanh chóng được ưu ái trên thị trường thế giới. “Hợp lý hóa Deco” hay “Tinh giản Deco” được sử dụng rộng rãi trong các công trình “Streamline”.
Đặc điểm phong cách Streamline
- Duy trì sử dụng hình khối kiến trúc. Tuy nhiên, thay vì hoa văn rườm rà, KTS ưu tiên sử dụng đường thẳng, hình tròn, vuông đơn giản.
- Mật độ tuyến đồng ít.
- Khối hình chữ nhật bo tròn các góc, mô phòng những con tàu biển hay cỗ máy. Mục đích là muốn làm giảm ma sát không khí.
- Duy trì mái bằng
- Sử dụng bề mặt tường trơn nhẵn, trát mịn bằng vữa. Trên đó có thể thêm các rãnh theo phương ngang tường.
- Cửa sổ bằng kính hình chữ nhật thanh mảnh. Hệ thống cửa sổ chạy dài hay bao quanh công trình. Ở những góc bo tròn, KTS thường sử dụng kính cong. (Khác với phong cách Bauhaus: sử dụng khối hình hộp chữ nhật với các băng cửa sổ ở mặt riêng rẽ)
- Cửa sổ có kiểu mô phỏng giống cửa trên mạn tàu.
- Vật liệu: Gạch kính, xi măng và kính, inox thay thế các loại gỗ đá quý hiếm.
- Màu sắc: nhẹ nhàng như be, beiges, trắng, xanh nhạt, xanh bạc hà
3. Đặc điểm kiến trúc Art Deco trong nội thất nhà ở hiện nay
- Họa tiết hình học: Đây là yếu tố quan trọng nhất trong phong cách Art Deco. Họa tiết hình học vừa đủ mang lại cái nhìn mạnh mẽ, cá tính. Ví dụ như chevron, kim tự tháp, hiệu ứng ánh nắng cách điệu hoặc hoa, zigzag,...
- Màu sắc: Có tính tương phản cao như vàng (vàng sáng hoặc retro), đỏ, xanh lá, xanh da trời, hồng pha bạc, đen hoặc các màu ánh kim khác. Mềm mại hơn thì có kem, be. Tuy nhiên, KTS sẽ phối thêm nội thất gỗ hay sơn màu để tạo sự tương phản hiệu quả.
- Chất liệu: Thép không gỉ, thủy tinh, da thú. Bên cạnh đó, một số chất liệu đắt tiền cũng được nhiều gia chủ sử dụng như đá cẩm thạch, gỗ quý,...
- Chủ đề: Chủ đề về thiên nhiên, mặt trời, cây lá, động vật, chim chóc,.. Phong cách nghệ thuật khỏa thân cũng thường được sử dụng.
- Nội thất: Nội thất có kích thước lớn, kiểu dáng đơn giản, đường nét mạnh mẽ, quyến rũ.
- Vải: Vải có họa tiết hình học, nhấn nhá bởi sắc màu tương phản hay họa tiết cây lá, chim chóc,...
- Sàn: Sàn nhà bằng gỗ hoặc mài khảm. Thông thường, chúng được bao phủ với tấm lót hình học kích thước lớn. Tại Art Deco, bạn có thể sáng tạo theo cách riêng của mình.
- Đèn: Chất liệu đèn: Crom hoặc pha lê. Bên cạnh đó, bạn có thể chọn thủy tinh trắng hoặc thủy tinh màu để tăng sự độc đáo.
- Phụ kiện: Trong phong cách Art Deco, các phụ kiện trang trí có vẻ đẹp thời thượng. Một số gia đình yêu thích sưu tầm những phụ kiện cổ như linh vật, tượng nữ thần hay biểu tượng mang tính tôn giáo.
III. Những điều cần biết về Art Deco
1. Art Deco không phải là phong cách phục hưng
Có thể nói, Art Deco là một phong cách thẩm mỹ khác biệt so với Tudor Revival hoặc Classic Revival. Tuy nhiên, Art Deco là sự kế thừa của những nền văn hóa đi trước. Cụ thể họa tiết sử dụng trong phong cách này được sáng tạo từ những loại hình nghệ thuật bản địa, Ai Cập và cổ điển.
2. Ít ngôi nhà được thiết kế theo phong cách Art Deco
Trong lịch sử, bạn có thể thấy không thiếu những tòa nhà, công trình to lớn nổi tiếng thiết kế theo phong cách Art Deco. Nhưng, những ngôi nhà dân cư lại ngược lại. Thông thường, họ sẽ chỉ lấy cảm hứng từ phong cách Art Deco qua màu sắc, phụ kiện trang trí, gạch lát,... Sau đó, gia chủ kết hợp với những phong cách thiết kế khách hiện đại hơn để phù hợp với cuộc sống.
Mortimer House nằm ở trong tòa nhà 6 tầng Art Deco, London
3. Là phong cách chuyển tiếp giữa Victoria truyền thống và hiện đại.
Phong cách Art Deco xuất hiện trong khoảng thời gian 1920- 1930, trước phong cách thiết kế hiện đại. Nó vừa kế thừa những nét đẹp tinh tế, sang trọng của kiến trúc truyền thống, vừa có sự đổi mới, tinh giản hóa để tăng sự hiện đại. Chính vì vậy, phong cách Art Deco được coi là giai đoạn chuyển nối từ kiến trúc truyền thống đến thiết kế hiện đại.
4. Art Deco, thực tế và sắc nét
Trái ngược với phong cách thiết kế Art Nouveau, Art Deco thực tế và ít kỳ quái hơn. Chúng tập trung vào những cách mới để trình bày dạng hình truyền thống. Tại phong cách thiết kế Art Deco, bạn sẽ thấy nhiều điểm bất thường về đối xứng và dạng hình học trong kiến trúc.
IV. Ứng dụng phong cách Art Deco trong thiết kế nội thất
Vậy, phong cách Art Deco có ứng dụng như thế nào trong thực tiễn, cùng chúng tôi tham quan các công trình dưới đây:
1. Các công trình thiết kế theo phong cách Art Deco
Thứ nhất: Công trình Art Deco trên thế giới
Tòa nhà Chrysler ở New York (1930)
Cung Chaillot, Pháp (1937)
Thứ hai: Công trình Art Deco tại Hà Nội
Ngân hàng Đông Dương Hà Nội
Nhà in IDEO 24 Tràng Tiền
Bưu điện số 6 Đinh Lễ
2. Ứng dụng phong cách Art Deco vào thiết kế nhà ở
Như đã nói ở trên, phong cách Art Deco thường ít sử dụng trong thiết kế nhà ở. Thông thường, các gia chủ sẽ lựa chọn một vài yếu tố mang đậm phong cách này vào nhà ở để tăng thêm điểm nhấn. Dưới đây, cùng Mộc Tinh Hoa tham quan những căn hộ có ứng dụng phong cách thiết kế Art Decor vào kiến trúc.
Thứ nhất: Phòng khách Art Deco
Phòng khách thiết kế theo phong cách Art Deco
Thiết kế phòng khách sang trọng, tràn ngập ánh sáng
Phòng khách Art Deco sang trọng, hiện đại
Đèn chùm tia sáng ấn tượng
Thứ hai: Phòng bếp Art Deco
Phòng bếp Art Deco với tone xanh chủ đạo
Mang cảm hứng Art Decor vào gian bếp sáng sủa
Thiết kế bếp Art Deco với hình khối sinh động
Thứ ba: Phòng tắm Art Deco
Bồn rửa sang trọng, ấn tượng
Thiết kế phòng tắm Art Deco mang tính đối xứng
Thiết kế phòng tắm Art Deco đậm chất nghệ thuật
Thứ tư: Phòng ngủ Art Deco
Nghệ thuật treo tường ấn tượng
Họa tiết hình vòm, trang trí đối xứng
Phòng ngủ sang trọng, hình khối sắc nét
Phòng ngủ mạnh mẽ, sắc nét
Thứ năm: Phòng làm việc Art Deco
Phụ kiện trang trí hình mặt trời đậm chất Art Decor
